ÖTV Nedir?

Giriş: Günlük hayatımızda satın aldığımız pek çok ürünün fiyatında, çoğu zaman farkında bile olmadan Özel Tüketim Vergisi yani ÖTV öderiz. Benzinden otomobile, cep telefonundan alkollü içeceklere kadar geniş bir ürün yelpazesini kapsayan bu vergi, sadece bütçemizi değil aynı zamanda tüketim alışkanlıklarımızı da doğrudan etkiler. Peki ÖTV tam olarak nedir, hangi ürünlerde uygulanır, nasıl hesaplanır ve kimler bu vergiden muaftır? Bu yazıda, vergi sisteminin önemli bileşenlerinden biri olan ÖTV’yi ele alıyoruz.

 

ÖTV nedir?

ÖTV yani Özel Tüketim Vergisi, belirli mal ve ürün grupları üzerinden bir defaya mahsus olmak üzere alınan dolaylı bir vergidir. Bu vergi, Türkiye’de 2002 yılında yürürlüğe giren 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu çerçevesinde uygulanır. Tüketimi lüks olarak kabul edilen ya da çevreye veya sağlığa zarar verme potansiyeli olan ürünleri kapsayan bu verginin temel amacı, devletin vergi gelirlerini artırmak, zararlı ürünlerin tüketimini azaltmak ve gelir dağılımında dengeyi sağlamaktır. Mesela, benzin, motorlu taşıtlar, alkollü içecekler, tütün mamulleri, cep telefonları, kozmetik ürünleri gibi kalemler ÖTV kapsamına girer.

Ürünün ilk satışı ya da ithalatı sırasında alınan bu vergi, ikinci el satışlarda tekrar uygulanmaz. ÖTV oranı ürünlerin vergisiz fiyatı üzerine eklenir ve bu tutar üzerinden de KDV hesaplanır. Bu yüzden, özellikle araç gibi yüksek fiyat segmentindeki ürünlerde ÖTV, toplam satış fiyatında ciddi bir artışa sebep olabilir. ÖTV mükellefleri genellikle üretici, ithalatçı veya ilk satıcı konumundaki firmalardır. Yani nihai tüketici doğrudan vergi ödemez; ancak ödediği ürün fiyatının içinde bu vergi de yer alır.

 

ÖTV uygulama alanları ve ürünler

Türkiye’de ÖTV, 4 ayrı liste çerçevesinde uygulanır. Bunlar şu şekildedir:

• (I) Sayılı Liste: Akaryakıt ürünleri (benzin, motorin, jet yakıtı), LPG, doğal gaz ve petrol türevleri gibi enerji ürünleri

• (II) Sayılı Liste: Motorlu taşıtlar (otomobil, motosiklet, otobüs, helikopter, yat, gemi gibi)

• (III) Sayılı Liste: Alkollü içecekler ve tütün mamulleri (sigara, puro, nargile tütünü vb.)

• (IV) Sayılı Liste: Kozmetik, mücevher, kürk, beyaz ev eşyası, cep telefonu, elektronik cihazlar ve lüks tüketim malları

Motorlu Taşıtlar

Otomobiller

2025 itibarıyla otomobillerde ÖTV oranları aracın motor silindir hacmine ve vergisiz (matrah) satış fiyatına göre belirlenmiştir. KDV ise ÖTV uygulandıktan sonra, vergiye tabi tutarın üzerine %20 oranında eklenir.

 

1600 cm³’e kadar:

• Vergisiz fiyatı 184.000 TL’ye kadar → %45 ÖTV

• 184.000 TL – 220.000 TL arası → %50 ÖTV

• 220.000 TL – 250.000 TL arası → %60 ÖTV

• 250.000 TL – 280.000 TL arası → %70 ÖTV

• 280.000 TL üzeri → %80 ÖTV 

 

1600 – 2000 cm³ arası:

• Vergisiz fiyatı 170.000 TL’ye kadar → %130 ÖTV

• 170.000 TL üzeri → %150 ÖTV 

 

2000 cm³ üzeri:

• Matrah sınırlaması olmaksızın → %220 ÖTV

 

Motosikletler

• 250 cm³’e kadar → %8 ÖTV

• 250 cm³ üzeri → %37 ÖTV

ÖTV uygulandıktan sonra vergiye tabi tutarın üzerine %20 KDV eklenir.

 

Otobüs, Midibüs, Minibüs

• Otobüs → %1 ÖTV

• Midibüs → %4 ÖTV

• Minibüs → %9 ÖTV

ÖTV uygulandıktan sonra vergiye tabi tutarın üzerine %20 KDV eklenir.

 

Elektrikli ve Hibrit Araçlar

Hibrit (hem elektrik hem içten yanmalı motor):

İnceleme motor hacmi, elektrik gücü ve matraha göre değişkenlik gösterir; örnek olarak:

• 50 kW + 1800 cm³’ü geçmeyen ve matrahı 228.000 TL’ye kadar olan araçlarda %45 ÖTV,

• 228.000–350.000 TL arası → %50 ÖTV,

• 350.000 TL üzeri → %80 ÖTV gibi.

 

Tam elektrikli araçlar:

• 160 kW’a kadar ve matrahı 700.000 TL’ye kadar olan araçlar → %10 ÖTV,

• 700.000 TL üzeri → %40 ÖTV,

• 160 kW üzeri, 750.000 TL’ye kadar → %50 ÖTV,

• 750.000 TL üzeri → %60 ÖTV.

ÖTV nasıl hesaplanır?

ÖTV hesaplamasının ilk adımında, ürünün vergisiz satış fiyatı (matrah) üzerinden ilgili ÖTV oranı belirlenir. Formül genel olarak şu şekildedir:

ÖTV Tutarı = Vergisiz Fiyat × ÖTV Oranı

 

Mesela, vergisiz fiyatı 100 TL olan ve üzerine %50 ÖTV uygulanan bir üründe;

→ ÖTV = 100 TL × 0.50 = 50 TL

→ Vergili fiyat = 100 TL + 50 TL = 150 TL şeklinde hesaplanır. 

 

Araçlarda ÖTV + KDV Hesaplama

Araçlarda ÖTV oranları, motor silindir hacmi ve vergisiz satış tutarına göre belirlenir ve ÖTV eklendikten sonra bu tutar üzerinden %20 KDV uygulanır. Adımları şu şekilde sıralayabiliriz:

 

1. Vergisiz fiyatın belirlenmesi: Araç için fatura edilen vergi öncesi fiyat.

2. ÖTV oranının tespit edilmesi: Motor hacmi ve matraha göre.

3. ÖTV tutarının hesaplanması: Vergisiz Fiyat × ÖTV Oranı.

4. ÖTV dahil tutarın bulunması: Vergisiz Fiyat + ÖTV Tutarı.

5. KDV’nin hesaplanması ve toplanması: (ÖTV Dahil Tutar × %20) + ÖTV Dahil Tutar = Nihai satış fiyatı.

 

Bu adımları bir de örnek üzerinden anlatalım:

• Vergisiz fiyat: 200.000 TL

• Motor hacmi: 1600 cm³ altı → Matrah 184.000–220.000 TL → ÖTV %50 

• ÖTV tutarı: 200.000 TL × %50 = 100.000 TL

• ÖTV dahil fiyat: 200.000 + 100.000 = 300.000 TL

• KDV tutarı (%20): 300.000 TL × %20 = 60.000 TL

• Nihai fiyat (ÖTV + KDV Dahil): 300.000 + 60.000 = 360.000 TL 

ÖTV muafiyeti ve istisnalar

Türkiye’de Özel Tüketim Vergisi’nde muafiyet veya istisna durumları vardır. Mesela, engellilik oranı %90 veya üzeri olan bireyler, tam ÖTV muafiyeti ile araç satın alabilir ve özel tertibat şartı da aranmaz. %40–89 engellilik oranındaki bireyler ise sadece sağlık raporunda belirtilen özel tertibat gerektiren araçlarda ÖTV muafiyetinden faydalanabilirler. Araç ithalatında ise bazı özel durumlara göre muafiyet tanınabilir. Örneğin, özel donanımlı araç ithal edenler muafiyetten faydalanabilir. Bununla beraber diplomatik misyonlara, askeri kullanıma, ihracata yönelik ve kamu kuruluşlarının bazı alımlarına ÖTV muafiyeti uygulanmaktadır.

 

 

Kaynaklar: 1, 2.

 

Bu blog yazısında sunulan bilgiler; yalnızca genel nitelikte olup hukuk, finans veya yatırım danışmanlığı teşkil etmemektedir. İçerik, bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, özel durumlarınız için profesyonel danışmanlık almanız tavsiye edilir. Yazıda yer alan ifadeler, herhangi bir bağlayıcılık veya sorumluluk doğurmamakta, yalnızca yazarın değerlendirmelerini yansıtmaktadır. Alacağınız kararlarda tüm sorumluluk tarafınıza ait olup, Papel Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. bu bağlamda herhangi bir yükümlülük kabul etmemektedir.