Kısmi Emeklilik Nedir?
Emekli olmanın türlü türlü yolu var. Bu yazıda kısmi emekliliği ve 3600 gün modelini; kimlerin yararlanabileceğini, prim-yaş hesabını ve sigorta başlangıcı ile kıdem tazminatında kritik noktaları özetliyoruz.
Kısmi emeklilik nedir?
Kısmi emeklilik, sigortalı bir çalışanın tam emeklilik için gereken tüm koşulları henüz sağlamamış olmasına rağmen, belirli bir prim gün sayısı ve sigortalılık süresini tamamlayarak emekli olabilmesine olanak tanıyan bir sistemdir. Bu uygulama, özellikle yaş şartını dolduramamış ya da prim gün sayısı eksik kalan sigortalılara erken emeklilik imkânı sunar. Türkiye’de kısmi emeklilik, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile bu kanuna geçiş hükümleri çerçevesinde düzenlenmiştir. Ayrıca, 8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olan kişiler için yürürlükte olan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’ndaki geçiş hakları da bu konuda belirleyici olur.
Normal (tam) emeklilikte çalışanların hem yaş hem prim gün sayısı hem de sigortalılık süresi şartlarını eksiksiz yerine getirmesi gerekir. Kısmi emeklilikte ise bu şartların bir kısmı esnetilir; genellikle yaş şartı veya prim günü daha düşük tutulur. Mesela, tam emeklilik için kadınlarda 7200, erkeklerde 9000 prim günü aranırken; kısmi emeklilikte bu rakam 3600 ya da 4500 güne kadar düşebilir. Ancak bu durumda alınacak emekli maaşı da prim süresine bağlı olarak daha düşük olur.
Kısmi emeklilik, özellikle uzun yıllar çalışmasına rağmen çeşitli nedenlerle prim günü eksik kalan veya yaş sınırını bekleyen kişiler için sosyal güvence sağlayan bir geçiş hakkı niteliği taşır. Bu yönüyle sistem, hem çalışma hayatına uzun süre katkı sunan bireylerin mağduriyetini önlemeyi hem de sosyal güvenlik dengesini korumayı amaçlar.
Kısmi emeklilik şartları nelerdir?
Prim gün sayısı: Kısmi emeklilik için gerekli prim gün sayısı tam emekliliğe kıyasla daha düşüktür. Mesela, SSK kapsamındakilerde 3.600 gün prim şartı sıkça söylenir. Bazı durumlarda 4.500 gün prim şartı da gündeme gelebilir.
Sigortalılık süresi: Bir kişinin sigortalı olarak geçirdiği toplam süre, yani sigortalılık süresi (hizmet süresi) de şartlardan bir diğeridir. “En az 15 yıl sigortalılık” gibi bir kriter çoğu kaynakta yer almakla beraber bazı özel durumlarda 25 yıl gibi daha uzun süre şartı da aranan bir kriter olabilir.
Yaş şartı: Kısmi emeklilikte yaş sınırı, prim ve sigortalılık şartları tamamlandığında devreye girer. Ancak bu yaş şartı, kişinin sigorta başlangıç tarihi ve prim tamamlama tarihine göre kademeli olarak belirlenebilir. Mesela, kısmi emeklilik için kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş sınırı sıkça ifade edilir.
Kadın ve erkekler için farklılıklar
Yaş sınırı (kademeli yaş uygulaması)
Kısmi emeklilikte hangi yaşta emekli olunacağı, prim/gün ve sigortalılık şartlarının ne tamamlanma zamanına göre değişkenlik gösterir. Genellikle kadınlarda yaş sınırı erkeklere kıyasla daha düşük tutulur. Mesela, 3600 gün ile kısmi emeklilik hakkı bulunan kadınlar için yaş sınırı 50–58 arasında değişirken, erkeklerde 55–60 arasında olabilir.
Sigortalılık süresi ve prim günü + tamamlama tarihi etkisi
Kadın ve erkeklerde kısmi emeklilik şartlarında “prim gün sayısı + sigortalılık süresi” şartları çoğu kez aynıdır, fakat bu şartların tamamlanma tarihi kriteri kadınlar açısından daha avantajlı değerlendirilir. Mesela, kadınların sigorta başlangıç tarihine veya prim tamamlama tarihine bağlı olarak uygulanacak yaş daha düşük olabilir.
Bununla beraber, 4500 günlük primli kısmi emeklilik şartlarında hem kadınlar hem erkekler için sigortalılık süresinin daha uzun olması şartı konulabilir, fakat yine yaş sınırı kimi zaman kadınlar lehine farklılaşabilir.
Sigorta başlangıç tarihi ve geçiş hükümleri etkisi
Kısmi emeklilik hakkı özellikle 8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olanlara tanınan bir ayrıcalıktır. Bu ayrıcalık, kadınlar açısından daha belirgin şekilde işler. Mesela, 1999 öncesi sigorta girişi olan kadınlar için 3600 gün ve 15 yıl şartıyla kısmi emeklilik hakkı verilirken yaş sınırı 50 olabilir.
Erkeklerde de aynı tür geçiş hükümleri uygulanır, ancak yaş sınırı daha yüksektir ve kademeli yaş artırımı erkekler açısından daha sınırlayıcı olabilir.
Uygulanan prim gün sayısı sınırlarında farklılıklar
Bazı kaynaklara göre kadınların sigorta başlangıcı daha geç olan durumlarda, prim gün sayısı kadınlara da erkeklere de uygulanabilir farklı şekilde tanımlanır. Mesela, ilk defa 1 Mayıs 2008 ve sonrası sigorta girişi olan kadınlar için 5400 gün şartı uygulanabileceği belirtilmiştir.
3600 günle emeklilik hakkı
3600 günle emeklilik hakkı, halk arasında 15 yıl – 3600 gün emeklilik veya kısmi emeklilik olarak da bilinen bir düzenlemedir. Bu hak, tam emeklilik koşullarını henüz sağlayamamış ancak belirli prim ve sigortalılık sürelerini tamamlamış sigortalılara, yaş şartı ile birlikte emekli olma imkânı tanır. Özellikle 8 Eylül 1999 öncesi sigorta başlangıcına sahip olanlara hitap eder.
Kimler yararlanabilir?
3600 günle emeklilik hakkından yararlanabilmek için bir arada olması gereken üç temel şart vardır. Bunlar şu şekildedir:
-
Sigorta başlangıcının 8 Eylül 1999 tarihinden önce olması
-
Kişinin en az 3600 gün prim ödemesi ve 15 yıl sigortalılık süresinin tamamlanması.
-
Yaş şartı, 3600 gün + 15 yıl şartlarının birlikte tamamlandığı tarihe göre kademeli olarak belirlenmekle beraber kadın ile erkek için farklı yaş sınırları uygulanır.
Örnekle açıklamak gerekirse, 23 Mayıs 2002 tarihinde bu şartları karşılayan kadınlar 50 yaşında, erkekler 55 yaşında emekli olma hakkı kazanabilir. Eğer şartlar daha geç bir tarihte tamamlanmışsa, yaş sınırı 52, 54, 56 … gibi kademeli olarak yükselir; son durumda kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş sınırı uygulanır.
“Bu yazıda yer alan bilgiler, 16.06.2006 itibariyle geçerli olan yasal düzenlemelere dayanmaktadır. Sosyal güvenlik mevzuatındaki değişiklikler ve güncellemeler doğrultusunda, ilerleyen tarihlerde koşullar ve şartlar değişebilir.”
Bu blog yazısında sunulan bilgiler; yalnızca genel nitelikte olup hukuk, finans veya yatırım danışmanlığı teşkil etmemektedir. İçerik, bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, özel durumlarınız için profesyonel danışmanlık almanız tavsiye edilir. Yazıda yer alan ifadeler, herhangi bir bağlayıcılık veya sorumluluk doğurmamakta, yalnızca yazarın değerlendirmelerini yansıtmaktadır. Alacağınız kararlarda tüm sorumluluk tarafınıza ait olup, Papel Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. bu bağlamda herhangi bir yükümlülük kabul etmemektedir.