Enflasyon Muhasebesi Nedir? Nasıl Uygulanır?

Her gün fiyatların değiştiği bir dönemde mali tabloların gerçeği ne kadar yansıttığını hiç düşündün mü? Enflasyon arttıkça paranın alım gücü düşüyor ve defterlerdeki rakamlar seni yanıltabiliyor. İşte bu noktada devreye enflasyon muhasebesi giriyor. Papel Blog’un bu yazısında, enflasyon muhasebesinin ne olduğunu, hangi durumlarda uygulanacağını, nasıl yapıldığını ve örnek bir hesaplamayla bilançoya nasıl yansıdığını anlatıyoruz.  

 

Enflasyon muhasebesi nedir?  

Paranın satın alma gücündeki değişimin mali tabloları bozmasını önlemek için yapılan düzenlemelere enflasyon muhasebesi denir. Yüksek enflasyon dönemlerinde varlık ve yükümlülükler nominal yani paranın bugünkü görülen değerleriyle kaydedildiğinde gerçek durumu yansıtmaz. Bu nedenle parasal olmayan varlıklar ve özkaynak kalemleri belirli katsayılarla güncellenerek mali tablolar daha doğru hale getirilir. 

Türkiye’de enflasyon muhasebesi ilk kez 2003’te Vergi Usul Kanunu’na eklenen düzenlemelerle uygulanmış, 2004–2005 sonrası durdurulmuştu. Ancak 2023 itibarıyla şartların yeniden oluşmasıyla birlikte 555 VUK Genel Tebliği ve VUK-165/2024-3 Sirküleri kapsamında yeniden zorunlu hale geldi. Ayrıca TMS 29 standardı da uluslararası ölçekte uygulanacak esasları belirlemektedir. 

Enflasyonun etkilerini doğru yönetmek için nakit akışını sürekli takip etmelisin. Papel İşletme Cüzdanı ile tüm finansal verilerini tek ekrandan görebilirsin. 

Enflasyon muhasebesi ne zaman uygulanır? 

Türkiye’de enflasyon muhasebesi uygulaması için Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 298/A maddesinde belirlenen başlıca iki şartın aynı anda gerçekleşmesi gerekir. Bu şartlardan ilki, içinde bulunulan mali dönemi de kapsayan son 36 aylık dönemde Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi’nin (Yİ-ÜFE) artış oranının %100’ü aşmasıdır. İkincisi ise içinde bulunulan mali dönemin bir yıllık dönemine ilişkin Yİ-ÜFE artışının da en az %10 olmasıdır. 

Bununla birlikte, özellikle 31 Aralık 2023 tarihli mali tablolar için, yukarıda bahsettiğimiz %100 ve %10 şartlarının sağlanıp sağlanmadığına bakılmaksızın enflasyon düzeltmesi yapılması hükmü getirilmiştir. Bu tarih itibarıyla tüm bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin mali tabloları düzeltme kapsamına alınmıştır.  

2024 ve sonraki yıllarda ise enflasyon muhasebesinin uygulanması, VUK mükerrer 298/A maddesindeki bu enflasyon şartlarının gerçekleşmesine bağlı hale gelmiştir. Yani, 2024 dönemi sonu itibarıyla ve daha sonraki yıllarda, yukarıda sayılan iki kritere bakılarak enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmayacağı kararı verilecektir.  

Ayrıca, geçici vergi beyannameleri için özel düzenlemeler de mevcuttur: örneğin 2025’in birinci, ikinci ve üçüncü geçici vergi dönemlerinde kapsam dahilindeki mükelleflerin çoğu enflasyon düzeltmesi yapmayacak; ama sürekli altın/gümüş işlemleriyle uğraşanlar gibi bazı mükelleflerin düzeltme zorunluluğu devam edecektir. 

Enflasyon muhasebesi nasıl yapılır? 

Enflasyon muhasebesinde öncelikle mali tablodaki kalemler parasal ve parasal olmayan olarak ayrılır. Parasal olmayan kıymetler (stoklar, duran varlıklar, özkaynak kalemleri vb.) düzeltmeye tabi tutulurken, nakit ve borç gibi parasal kıymetler nominal değerleriyle bırakılır. 

Her bir kıymetin kayıt tarihi esas alınarak Yİ-ÜFE endeksleri kullanılır ve dönem sonu endeksiyle oranlanarak “düzeltme katsayısı” hesaplanır. Stoklarda basit ortalama gibi toplulaştırılmış yöntemler de kullanılabilir. Ayrıca maliyetlere dahil edilen finansman giderlerinden enflasyondan kaynaklanan “reel olmayan” kısım ayrıştırılır. 

Elde edilen düzeltme katsayısı ile değerler güncellenir, farklar “enflasyon düzeltme hesaplarında” izlenir. Amortismana tabi varlıklarda yeni değerler üzerinden amortisman ayrılır. Son olarak, bu farkların vergi matrahına ve beyannamelere nasıl yansıtılacağı ilgili tebliğ ve sirkülerlere göre belirlenir. 

 

Enflasyon muhasebesi örnek hesaplama  

Bir işletmenin 31 Aralık 2023 tarihli bilançosunda “Ticari Mallar” stoğunun defter değeri 8.400.000 TL diyelim. Enflasyon düzeltmesinde Yİ-ÜFE endekslerini kullanarak hesaplamaya yapalım: 

Aralık 2023 Yİ-ÜFE: 3.020,12 

Eylül 2023 Yİ-ÜFE: 2.749,98 

1. Ortalama endeksin hesaplanması
   (3.020,12 + 2.749,98) / 2 = 2.885,05 

2. Düzeltme katsayısının bulunması
   3.020,12 / 2.885,05 = 1,04682 

3. Stoğun düzeltilmiş değerinin hesaplanması
   8.400.000 × 1,04682 ≈ 8.793.265 TL 

4. Düzeltme farkı
   8.793.265 − 8.400.000 = 393.265 TL 

Sonuç olarak stoklar bilançoda 8.793.265 TL olarak gösterilecektir. Oluşan 393.265 TL fark da “Enflasyon Düzeltme Farkı” hesabında ayrıca izlenecektir. 

  

Kaynaklar: 1, 2.  

 

Bu blog yazısında sunulan bilgiler; yalnızca genel nitelikte olup hukuk, finans veya yatırım danışmanlığı teşkil etmemektedir. İçerik, bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, özel durumlarınız için profesyonel danışmanlık almanız tavsiye edilir. Yazıda yer alan ifadeler, herhangi bir bağlayıcılık veya sorumluluk doğurmamakta, yalnızca yazarın değerlendirmelerini yansıtmaktadır. Alacağınız kararlarda tüm sorumluluk tarafınıza ait olup, Papel Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. bu bağlamda herhangi bir yükümlülük kabul etmemektedir.