Borsa Endeksi Nedir? BIST 100, BIST 30 ve Diğer Endeksler Hakkında Bilmen Gerekenler

Borsa endeksleri, finansal piyasalardaki trendleri analiz etme ve yatırım stratejileri geliştirme açısından kritik bir role sahiptir. Peki, endeksler tam olarak nedir, nasıl hesaplanır ve yatırımcılar için neden bu kadar önemlidir? Bu yazıda, endekslerin temel işleyişinden başlayarak, Türkiye’nin sermaye piyasalarına yön veren endeksleri detaylı bir şekilde ele alıyoruz.

 

Endeks Nedir?

 

Bir finansal piyasada, belirli bir varlık grubunun performansını ölçmek amacıyla oluşturulan göstergeye endeks denir. Yatırımcılar için piyasa trendlerini izleme, portföy performansını karşılaştırma ve ekonomik eğilimleri anlama açısından vazgeçilmez araçlar olan endeksler hem yerel hem de uluslararası piyasalarda yatırımcıların ve ekonomistlerin yön belirlemesinde kritik bir role sahiptir. Dünya genelinde bilinen endeksler, farklı bölgeler ve sektörlerle ilgili bilgi sunarak yatırım kararlarının şekillendirilmesine yardımcı olur. Endekslerin analizi hem yerel hem de küresel piyasalarda bilinçli yatırım yapmak için gereken yapı taşlarından biridir.

 

Endeks Nasıl Hesaplanır?  

 

Bir endeks, belirli kriterlere göre seçilmiş bir grup finansal aracın (örneğin hisse senetleri, tahviller veya emtialar) fiyatlarının, zaman içerisindeki değişimini takip eder. Endeks, genellikle piyasanın genel sağlığını, belirli bir sektörü veya yatırım aracı grubunun performansını göstermek için kullanılır. Seçilmiş finansal araçların ağırlıklı ortalamalarına veya fiyat değişimlerine dayanarak hesaplanan endeksleri hesaplamanın farklı yöntemleri vardır. Endeksler fiyat ağırlıklı ve piyasa değeri ağırlıklı olarak hesaplanabilir. Fiyat ağırlıklı hesaplamada her hisse senedinin fiyatı eşit ağırlığa sahiptir. Piyasa değeri ağırlıklı hesaplamada ise hisseler, piyasa değeri büyüklüğüne göre önceliklendirilir. Endeksler ayrıca yerel ve küresel olarak da ayrılır. Yerel endeksler belirli bir ülke piyasasının durumunu gösterirken küresel endeksler uluslararası piyasaları yansıtır ve yatırımcılar için daha geniş bir perspektif sunarlar.

 

Endeksler Yatırımcılar İçin Neden Önemlidir?

 

Endeksler, yatırımcılar için birçok nedenden dolayı kritik bir araçtır. Bu nedenlerden biri bir endeksin piyasanın genel trendlerinin hızlıca analiz edilebilmesi için kolay bir yol sağlamasıdır. Mesela, BIST 100 endeksindeki bir yükseliş Türkiye piyasasında genel olarak olumlu bir hareket olduğu anlamına gelir. Bir sektördeki ya da genel piyasadaki riskleri anlamaya ve portföyü çeşitlendirme kararları almaya yardımcı olan endeksler sayesinde, yatırımcılar kendi portföylerinin performanslarını bir endeksin performansıyla karşılaştırarak yatırımlarının ne kadar iyi ya da kötü olduğunu değerlendirebilir. Bununla beraber endeksler bireysel hisse senedi seçimi yapmadan yatırım yapmak isteyenler için pasif yatırım stratejilerinin de temelini oluşturur. Mesela, endeks fonları (EFT’ler) veya endekse dayalı türev ürünler popülerdir. Sadece yatırımcılar için değil aynı zamanda ekonomistler ve politikacılar için de endeksler genel ekonomik sağlığı değerlendirmek için faydalı bir araç olabilir.

 

BIST Endeksi Nedir?

 

BIST (Borsa İstanbul) endeksleri, Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetlerinin performansını ölçmek ve yatırımcılara yol göstermek için kullanılan ve Türkiye sermaye piyasasının performansını yansıtan önemli göstergelerdir. Bu endeksler, farklı sektörlerden ve büyüklüklerden şirketlerin yer aldığı grupları kapsar ve yatırımcıların piyasayı daha iyi anlamalarını sağlar. Piyasa genelini ve seçkin şirketleri kapsayan BIST 100 ve BIST 30 gibi endekslerin yanı sıra BIST Sürdürülebilirlik Endeksi ve Kadın Girişimcilik Endeksi gibi farklı endeksler de mevcuttur. Bu endeksler hem ekonomik hem de sosyal fayda sağlama potansiyeliyle yatırımcılar için faydalı birer rehber olurlar.

 

BIST 100 Endeksi Nedir?

 

BIST 100 Endeksi, Borsa İstanbul’da işlem gören en yüksek piyasa değerine ve işlem hacmine sahip 100 hisse senedinden oluşur. Bu endeks, Türkiye sermaye piyasasının genel performansını yansıtan en önemli göstergedir. Farklı sektörlerden şirketleri içerek ve piyasadaki çeşitliliği temsil eden BIST 100 Endeksi piyasa değeri ağırlıklıdır. Yani büyük şirketlerin etkisi daha fazladır. Yüksek işlem hacmi ve piyasa değeriyle yatırımcılar için likit bir yatırım ortamı sunan BIST 100, Türkiye hisse senedi piyasasının genel performansını takip etmek isteyen yatırımcılar için bir barometre görevi görür. Bununla beraber yatırımcıların portföy performanslarını değerlendirmeleri için kullanılan bir referans noktası olarak da düşünülebilir. Bu listenin içerisinde Türk Hava Yolları ve Koç Holding gibi Türkiye’nin farklı sektörlerdeki seçkin firmaları bulunur, listenin tamamına Borsa İstanbul resmî sitesinden ulaşabilirsin.

 

BIST 30 Endeksi Nedir?

 

BIST 30 Endeksi, BIST 100 içindeki en büyük 30 şirketten oluşur. Bu listede yer alan şirketler piyasa değeri ve işlem hacmi açısından Türkiye’nin en büyük ve en likit şirketleridir. BIST 30 Endeksi vadeli işlem ve opsiyon kontratları gibi türev ürünler için temel alınan bir gösterge işlevi görür. Türkiye’nin en güvenilir ve istikrarlı şirketlerini içerdiği için daha düşük risk sunabilen BIST 30 Endeksi daha büyük işlem hacmi olduğu için yatırımcılar kolaylıkla alım-satım yapabilir. Bu listenin içerisinde Türk Hava Yolları, TÜPRAŞ gibi Türkiye’nin farklı sektörlerdeki seçkin firmaları bulunur, listenin tamamına Borsa İstanbul resmî sitesinden ulaşabilirsin.

 

BIST Sürdürülebilirlik Endeksi Nedir?

 

BIST Sürdürülebilirlik Endeksi çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) kriterlerine uygun faaliyet gösteren şirketlerden oluşur. Şirketlerin sürdürülebilirlik politikalarını teşvik etmeyi ve bu alanda farkındalık yaratmayı amaçlayan BIST Sürdürülebilirlik Endeksinde yer alabilmek için şirketlerin çevreye duyarlı, toplumsal fayda sağlayan ve iyi yönetişim (ESG) uygulamalarını benimsemeleri gerekir. Bu endeks sürdürülebilirlik kriterlerine uygun yatırım yapmak isteyenler için rehber niteliğindedir. Ayrıca, çevre ve toplum odaklı şirketlerin uzun vadede daha güçlü performans sergileyebilmelerini de sağlar. Bu listenin içerisinde Sabancı Holding ve Koç Holding gibi Türkiye’nin farklı sektörlerde faaliyet gösteren ve sürdürülebilirlik politikalarına önem veren seçkin firmaları bulunur, listenin tamamına Borsa İstanbul resmî sitesinden ulaşabilirsin.

 

Kadın Girişimcilik Endeksi Nedir?

 

Kadın Girişimcilik Endeksi, kadın girişimcilere ve kadın liderliğindeki şirketlere yönelik farkındalık yaratmayı ve bu alandaki yatırımları artırmayı hedefler. Kadın liderliğinde olan veya kadın çalışan oranı yüksek şirketleri içeren bu endeks, kadın girişimciliğini teşvik etmeyi, toplumsal cinsiyet eşitliğine katkıda bulunmayı ve kadınların ekonomik hayata daha fazla katılımını sağlamayı amaçlar. Kadın Girişimcilik Endeksi kadın girişimciliğini desteklemek isteyen yatırımcılar için bir araçtır. Kadın girişimci oranı TÜİK verilerine göre 2002 yılında %13,1 iken 2023 yılında %17,4’e yükselmiştir. 

 

 

Sık Sorulan Sorular:

Endeks fonu nedir?

Endeks fonu, belirli bir borsa endeksini (örneğin, BIST 100 veya S&P 500) birebir takip etmeyi amaçlayan yatırım fonudur. Portföy, endeks içindeki varlıkların oranlarına uygun şekilde yapılandırılır.

 

Endekse dayalı türev ürün nedir?

Endekse dayalı türev ürün, belirli bir borsa endeksinin performansına bağlı olarak değer kazanan veya kaybeden vadeli işlem sözleşmesi ya da opsiyon gibi finansal araçlardır. Yatırımcılara risk yönetimi fırsatı sunar.

 

ESG nedir?

ESG, çevresel (Environmental), sosyal (Social) ve yönetişim (Governance) kriterlerini ifade eder. Şirketlerin sürdürülebilirlik ve toplumsal sorumluluk açısından değerlendirilmesinde kullanılan ölçütlerdir. ESG yatırımları, uzun vadeli ve sorumlu yatırım stratejileri için önemlidir.