Çocuklara Para Yönetimi Nasıl Öğretilir?

 

Günümüzde ekonomik belirsizliklerin, tüketim kültürünün ve dijital ödeme araçlarının hızla yaygınlaştığı bir dünyada, çocuklara para yönetimi öğretmek her zamankinden daha büyük bir önem taşıyor. Finansal okuryazarlık artık yalnızca yetişkinlere yönelik bir beceri değil; çocukluk çağından itibaren kazandırılması gereken temel yaşam becerilerinden biri haline geldi. Papel Blog’un bu yazısında, yaşa uygun stratejilerle çocuklara nasıl finansal okuryazarlık kazandırılabilir, harçlık sistemi nasıl yapılandırılır sorularını cevaplıyoruz.

 

Çocuklara finansal okuryazarlık kazandırmak neden önemli?

 

 

Çocukların erken yaşta parayla sağlıklı bir ilişki kurabilmeleri için finansal okuryazarlık kazandırmak önemlidir. Böylece çocukların yalnızca harcama ve birikim alışkanlıklarını değil gelecekte finansal kararlar alma yetenekleri de gelişir. Kişinin yetişkinlik döneminde mali disiplin elde edebilmesi için erken yaşta para yönetimini öğrenmesi faydalıdır. Bununla beraber finansal okuryazarlık, çocukları borç, kredi ve bütçe yönetimi gibi kavramlara hazırlayarak ileride karşılaşabilecekleri finansal durumlarda daha sağlıklı kararlar almalarını da sağlar. Kendi parasını yönetebilen bir çocuk, aynı zamanda sorumluluk almayı da öğreneceğinden bu da ona hem bağımsızlık hem de özgüven kazandırır.

 

Erken yaşta paranın değerini anlatmak

 

Çocukların harcama ve biriktirme arasında denge kurmayı öğrenmeleri için paranın sınırsız bir kavram olmadığını anlamaları gerekir. Bu bilinci sağlayabilmek için küçük yaşlardan itibaren yaşlarına uygun harçlıklar vermek ve harçlıklarıyla ne yapacaklarının kararını çocuklara bırakmak faydalı olabilir. Mesela bir oyuncak almak için birkaç hafta boyunca harçlık biriktirmek, çocuklara sabretmeyi ve hedefe ulaşmanın değerini öğretmenin yanı sıra gelecekteki tüketim alışkanlıklarını da şekillendirecektir.

 

Finansal eğitimde aile rolü

 

Çocukların eğitimi aileden başlar. Bu sebeple çocuklara finansal olarak rehberlik etmesi gereken en etkili kişiler de ebeveynleridir. Aile içinde açık bir şekilde parayla ilgili konuşmak, harcamaların nasıl yapıldığını göstermek ve birlikte küçük bütçeler planlamak, çocukların öğrenme sürecini güçlendirecek uygulamalardır. Ebeveynlerin bu süreçte yapacakları rol modellik çocukların finansal davranışları üzerinde doğrudan etki yaratacağından dikkatli olmak gerekir. Mesela market alışverişine birlikte çıkıp belli bir bütçeyle alışveriş yapmak ya da kumbarada birikmiş parayla birlikte hediye almak, finansal farkındalık kazandırmanın etkili yollarından olduğunu söyleyebiliriz.

 

Harçlık sistemi ve sorumluluk kazandırmak

 

Finansal eğitimin en önemli parçası harçlıklardır. Çocuklara harçlık vermek onlara sorumluluk ve karar verme becerisi kazandırmak için etkili bir yöntemdir. Doğru yapılandırılmış bir harçlık sistemi sayesinde çocuklar, gerçek hayatla erken yaşta tanışır ve finansal kararlarının sonuçlarını deneme – yanılma yoluyla öğrenir. Böylece harçlık sistemi sayesinde çocuklar maddi sınırlar içinde hareket etmeyi öğrenirken aynı zamanda harcamalarını nasıl önceliklendireceklerini de öğrenmiş olurlar.

Harçlık sisteminde en önemli şey düzenliliktir. Bu sistemin işe yarayabilmesi için harçlıklar haftalık ya da aylık dönemlerde sabit olarak verilmelidir. Harçlığın miktarından çok düzenli bir şekilde veriliyor olması ve bütçede esneklik yapılmaması önemlidir. Ancak bu şekilde çocuk her zaman sınırsız bir kaynağa sahip olmadığını öğrenir ve planlı harcama yapma alışkanlığı kazanır. Harçlıkların nasıl kullanıldığını zaman zaman birlikte değerlendirmek de sürece katkı sağlar. Mesela çocuğun harçlığıyla yanlış bir harcama yapması durumunda “Sence bir dahaki sefere neyi farklı yapabilirdin?” gibi sorularla kendi kararlarını sorgulamasına ve gelişmesine fırsat tanımak çocuğun gelecekteki kararlarını da etkileyecektir.  

 

Yaşa göre para eğitimi stratejileri

 

 

Çocuklara finansal bilinç kazandırmaya yaşa uygun yöntem belirlemek bu sürecin daha etkili olmasını sağlayacaktır. Her yaş grubunun bilişsel ve duygusal olarak gelişim seviyesi farklıdır. Bu sebeple para eğitimi stratejilerinin de buna göre şekillendirilmesi gerekir.

 

4-6 Yaş: Kavramları tanıtma

Bu yaş grubu parayla daha yeni tanışırlar. Parayı fiziksel bir varlık olarak yeni yeni algılamaya başlayan 4-6 yaş grubu çocuklarına “para nedir?”, “alışveriş nasıl yapılır?” gibi temel kavramlar oyunlarla, hikayelerle ya da gündelik konuşmalar içerisinde anlatılabilir. Bu dönemdeki temel amaç, çocuğa paranın sınırlı bir kaynak olduğunu ve nasıl harcanacağıyla ilgili seçim yapılması gerektiğini kavratmaktır. Mesela markette alışveriş yaparken, ürünlerin bir değeri olduğunu ve bu değerin para ile karşılandığını açıklamak faydalı olacaktır. Kumbaralar da bu yaşta tanıtılabilir ve böylece çocuk, bozuk para atarak para biriktirme fikrini oyun yoluyla öğrenebilir.

 

7-10 Yaş: Harçlık yönetimi öğretimi

Temel matematik becerilerine sahip ilkokul çağındaki çocuklar parayla ilgili daha somut deneyimler elde edebilirler. Bu yaşta düzenli olarak küçük miktarlarda harçlık vermek, çocukların kendi kararlarını vermelerini ve sonuçlarıyla yüzleşmelerini sağlayacaktır. Bununla beraber harçlıkların bir kısmını harcama ve bir kısmını biriktirme şeklinde bölmek de para yönetimini öğretmek için faydalı bir yöntem olacaktır.  Ayrıca aileler, çocuklarına alışveriş listesi hazırlama ya da bütçeyle oyuncak seçme gibi basit görevler vererek bu süreci destekleyebilir. Böylece çocuk hem kendi bütçesini planlamayı hem de değer önceliği yapmayı öğrenir.

 

Gençler İçin bütçe yapma ve tasarruf

 

 

Ergenlik dönemi, bireylerin kendi kimliklerini oluşturdukları, bağımsızlık arayışlarının arttığı ve harcama kararlarını daha özgürce vermeye başladıkları bir dönemdir. Bu yaş grubundaki çocuklara bütçe yapma ve tasarruf etme alışkanlıklarını kazandırmak, onların gelecekte finansal anlamda daha bilinçli bireyler olmalarını sağlar. Gençlerin, paranın sadece harcanacak bir araç değil; aynı zamanda planlanması ve yönetilmesi gereken bir kaynak olduğunu fark etmeleri çok önemlidir. Tasarruf etme alışkanlığını kazandırmanın en etkili yollarından biri ise gençleri belirli hedefler doğrultusunda para biriktirmeye teşvik etmektir. Mesela kulaklık, konser bileti ya da tatil gibi ulaşılabilir hedefler belirlemek, onların harcamalarını kontrol altında tutmalarını ve tasarrufa yönelmelerini kolaylaştıracaktır.

 

Gençlerin kendi bütçelerini oluşturmalarına fırsat tanımak da finansal özgüven kazanmaları için etkili olacaktır. Ailelerin belirli bir süre için sabit bir harçlık ya da bütçe vererek, gençlerin o dönem içindeki tüm ihtiyaçlarını bu bütçe kapsamında yönetmelerini istemesi, onların finansal sorumluluklarını artıracak başarılı bir yöntemdir. Gelir-gider dengesi kurmak, planlı hareket etmek ve zaman zaman yapılan hatalardan ders çıkarmak, gençlerin para yönetimi becerilerini kalıcı şekilde geliştirmelerine yardımcı olur. Kazanılması gereken bir diğer önemli alışkanlık para biriktirmektir. Gençlerin bu alışkanlığı edinebilmesi ve başarılı bir şekilde para biriktirebilmeleri için önerilerde bulunduğumuz Gençler İçin Para Biriktirme Rehberi yazımıza da bir göz atmanı öneririz.

 

 

Kaynaklar: 1.

 

Bu blog yazısında sunulan bilgiler; yalnızca genel nitelikte olup hukuk, finans, yatırım, tıp veya psikoloji alanlarında profesyonel danışmanlık teşkil etmemektedir. İçerik, bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, özel durumlarınız için profesyonel danışmanlık almanız tavsiye edilir. Yazıda yer alan ifadeler, herhangi bir bağlayıcılık veya sorumluluk doğurmamakta, yalnızca yazarın değerlendirmelerini yansıtmaktadır. Alacağınız kararlarda tüm sorumluluk tarafınıza ait olup, Papel Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. bu bağlamda herhangi bir yükümlülük kabul etmemektedir.