Bilanço Nasıl Hazırlanır?

Bir işletmenin mali durumunu anlamanın en etkili yollarından biri, doğru hazırlanmış ve analiz edilmiş bir bilançodur. Bu yazıda, bilançonun ne olduğu, türleri, kalemleri, nasıl hazırlandığı ve nasıl analiz edildiği gibi temel konuları ele alıyoruz.

 

Bilanço nedir? Bilanço türleri nelerdir?

Bilanço, bir işletmenin belirli bir tarihteki mali durumunu gösteren finansal tablodur. İşletmelerin anlık finansal durumlarını sunan önemli bir araç olan bilanço, karar ve analiz süreçlerinde de kritik öneme sahiptir.  Bilanço hazırlarken dikkate alınması gereken temel bir denklem vardır.

Toplam Aktif = Toplam Pasif + Özkaynak (varlık eşitliği)

 

Her biri farklı amaçlara hizmet eden bilanço türlerini biçim, analiz ve kapsam gibi farklı açılardan sınıflandırabiliriz:

 

Biçim açısından bilançolar

·       Hesap tipi bilanço (T‑şekli): Aktif solda, pasif sağda yer alır.

·       Rapor tipi bilanço (liste): Pasif, aktif altında alt alta sıralanır.

 

Analiz amaçlı bilançolar

·       Karşılaştırmalı bilanço: Farklı dönemlerin karşılaştırılmasına imkân tanır. 

·       Analitik bilanço: Kalemler ayrıntılı ve analize uygun şekilde hazırlanır.

 

Kapsam açısından bilançolar

·       İşletme bilançosu: Belirli bir anda veya dönemdeki bilanço.

·       Konsolide bilanço: Ana şirket ve bağlı ortaklıklarının toplu mali durumu.

 

Hukuki/mevzuat açısından bilançolar

·       Ticari bilanço: Türk Ticaret Kanunu’na uygun şekilde hazırlanır.

·       Mali bilanço (vergi bilançosu): Vergi kanunlarına uygun olarak düzenlenir.

 

Diğer bilanço çeşitleri (özel durumlar)

·       Statik bilanço: Belirli bir tarihli mali durumu gösterir.

·       Dinamik bilanço: Zaman içindeki gelişimi yansıtır.

·       Liste bilanço: Varlık ve borçları detaylı olarak listeler.

·       Ayrıca: Ara bilanço, proforma, tasfiye, iflas, şube, yavru kurum bilançosu gibi özel amaçlı türler vardır.

Bilanço kalemleri nelerdir?

Bir işletmenin varlıklarını (aktif) ve kaynaklarını (pasif9 detaylı olarak gösteren bilanço kalemleri, işletmenin bilançosunda yer alan ve finansal analiz, likidite ölçümü, borçluluk oranları gibi değerlendirmelerde kullanılan temel unsurlardır. Türkiye’de genel kabul gören “hesap planı” ve düzenlemelere göre, temel kalemleri şu şekilde sıralayabiliriz:

 

Aktif varlıklar

Dönen varlıklar: Kısa vadede nakde dönüşebilen varlıklardır. Bu varlıkları şu şekilde sıralayabiliriz.

·       Hazır Değerler: Kasa, bankalar, çekler, diğer nakit benzerleri

·       Menkul Kıymetler: Hisse senetleri, tahviller, bonolar, değer düşüklüğü karşılıkları

·       Ticari Alacaklar: Alıcılar, alacak senetleri, şüpheli alacak karşılıkları

·       Diğer Alacaklar: Ortaklardan, iştirakten, personele ve çeşitli kaynaklara olan alacaklar

·       Stoklar: İlk madde-malzeme, yarı mamül, mamül, ticari mallar, diğer stoklar, stok değer düşüklüğü karşılıkları

·       Gelecek Aylara Ait Giderler & Gelir Tahakkukları: Ertelenmiş giderler ve gelirlere ilişkin tahakkuklar

·       Diğer Dönen Varlıklar: İndirilecek KDV, personel avansları, sayım ve tesellüm noksanları vb. 

 

Duran varlıklar: Uzun vadede yani bir yıldan fazla işletmede kalacak varlıklardır. Bu varlıkları şu şekilde sıralayabiliriz:

·       Ticari Alacaklar: Alacak senetleri, reeskont vb.

·       Diğer Alacaklar: Ortaklardan, bağlı ortaklıklardan, personele olanlar vb.

·       Mali Duran Varlıklar: Bağlı menkul kıymetler, iştirakler, değer düşüklüğü karşılıkları

·       Maddi Duran Varlıklar: Arazi, bina, tesis-makine, taşıt, demirbaşlar ve birikmiş amortismanlar

·       Maddi Olmayan Duran Varlıklar: Şerefiye, patent, marka, yazılım vb.

·       Finansal Varlıklar / Yatırımlar: Uzun vadeli alacaklar, özel kesim ve kamu kesimi tahvilleri

·       Diğer Duran Varlıklar: Uzun vadeli peşin ödemeler, gayrimenkul yatırımları vb.

 

Pasif kaynaklar

Kısa vadeli yabancı kaynaklar: Bir yıl içinde ödenecek borçları ifade eder. Bu borçları şu şekilde sıralayabiliriz:

·       Mali Borçlar: Kısa vadeli banka kredileri, borç senetleri, finansal kiralama

·       Ticari Borçlar: Satıcılara, ticari borç senetleri

·       Diğer Borçlar: Personele borçlar, vergi ve fon yükümlülükleri, alınan sipariş avansları

·       Tahakkuk Eden Giderler vb.

 

Uzun vadeli yabancı kaynaklar: Bir yıldan sonra ödenecek borçları ifade eder. Bu borçları şu şekilde sıralayabiliriz:

·       Mali Borçlar: Uzun vadeli banka kredileri, tahviller, finansal kiralama

·       Ticari Borçlar: Sertifikalar ve ticari borç senetleri

·       Diğer Uzun Vadeli Borçlar: Personel, vergi vb.

 

Özkaynaklar: Şirket ortaklarının yatırımlarını ve biriken karları ifade eder. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

·       Ödenmiş Sermaye

·       Sermaye Enflasyon Düzeltme Farkı

·       Yedekler: Kâr yedekleri, kanuni ve ihtiyat akçesi

·       Geçmiş Yıllar Kar/Zararları

·       Dönem Net Karı/Zararı

·       Yeniden Değerleme Değer Artışı vb.

Bilanço hazırlama aşamaları

Bilanço süreci işletmelerin mali sağlığını değerlendirmek ve finansal kararlar almak için gerekli olan temel bir adımdır. İşletmelerin belirli bir tarihteki mali durumunu doğru bir şekilde yansıtmak için sistemli olarak yürütülen bilanço hazırlama sürecinde ilk olarak, bilançonun düzenleneceği tarihe göre dönem belirlenir. Ardından, işletmenin tüm varlıkları detaylı bir şekilde tespit edilir ve dönen (kısa vadeli) ve duran (uzun vadeli) varlıklar olarak sınıflandırılır. Varlıkların sınıflandırılmasından sonra işletmenin borçları, yani kısa ve uzun vadeli yabancı kaynakları belirlenir ve sonrasında işletme sahiplerinin işletmeye koyduğu sermaye, yedekler ve dönem kar veya zararı gibi özkaynak kalemleri hesaplanır. Hesaplama işlemlerinin ardından envanter çalışması yapılarak stoklar ve fiziksel varlıklar sayılır, varsa kayıtlarla olan farklar düzeltilir. Tüm veriler toplandıktan sonra aktif kalemler bir yerde, pasif ve özkaynak kalemleri ayrı bir yerde olacak şekilde bilanço tablosu düzenlenir. Hazırlanan bilançoda “Aktif = Pasif + Özkaynak” eşitliği sağlanmalı, gerekirse denetim yapılarak hatalar düzeltilmelidir. Son olarak, bilanço istenilen formatta raporlanarak sunuma hazır hale getirilir.

 

Bilanço analizi nasıl yapılır?

Bilanço analizi, bir işletmenin finansal sağlığını değerlendirmek için kullanılan çok yönlü bir inceleme sürecidir. Bu analizde öncelikle yatay analiz yöntemiyle dönemler arası değişimler incelenir, ardından dikey analizle her kalemin bilanço içindeki yüzdesi değerlendirilir. Oransal analizle likidite, borçluluk, kârlılık ve verimlilik gibi temel performans göstergeleri hesaplanır. Ayrıca özkaynak-borç dengesi, finansal sürdürülebilirlik ve uzun dönemli eğilimler göz önüne alınarak yapısal analiz yapılır. Son olarak, sektör ve rakip karşılaştırmalarıyla işletmenin bağlamsal konumu değerlendirilir. Bu çok katmanlı analiz, şirketin güçlü ve zayıf yönlerini ortaya koyarak stratejik kararlar için sağlam bir temel sunar.

 

Kaynaklar: 1.

 

Bu blog yazısında sunulan bilgiler; yalnızca genel nitelikte olup hukuk, finans veya yatırım danışmanlığı teşkil etmemektedir. İçerik, bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, özel durumlarınız için profesyonel danışmanlık almanız tavsiye edilir. Yazıda yer alan ifadeler, herhangi bir bağlayıcılık veya sorumluluk doğurmamakta, yalnızca yazarın değerlendirmelerini yansıtmaktadır. Alacağınız kararlarda tüm sorumluluk tarafınıza ait olup, Papel Elektronik Para ve Ödeme Hizmetleri A.Ş. bu bağlamda herhangi bir yükümlülük kabul etmemektedir.